PAANONG PADADALIIN ANG PAGSISILBI SA GUBYERNO

Matindi ang mga report na nahihirapan daw kumuha ng mga taong pupuno ng mga puwesto sa gubyerno .May magagaling daw na mga tao na umayaw sa mga inaalok na puwesto dahil sa kawalan ng tiwala sa kapasidad ng gubyerno na magdala ng pagbabago at ang pananatili sa labas ay higit na kaaya-aya. May mga ayaw din ng napakababang suweldo. Ang mga puwede lamang ay ang mga opisyales na dati nang nanilbihan sa ilalim ng mga rehimeng walang k.

Marahil, mukhang mahirap ang humawak ng pamumuno sa gubyerno. Nakakatakot isipin siguro na papasok ang bagong namumuno sa isang organisasyon na puno ng mga, sa kanyang paningin, konserbatibong empleyado, mga sanay sa denumerong pagkilos, na ayaw umalis sa burukratang pamamaraan, at mga empleyado na maaaring magdadala ng sigalot o paninira ng mga gawain na puwedeng sumira ng imahe ng paparating na presidente, o kaya ay may pailalim na koneksyon sa mga opposition parties. Nagiging mahirap lalo na kung nasanay ang pinunong ito sa isang organisasyon na siya ay nirerespeto, ginagalang at ang paninilbihan sa taumbayan o sa kumpanya ay siyang pinakatampok ng gawain. subali't hindi naman lahat ng empleyado ay ganyan. Nagkakaganuon lamang dahilan sa mabigat ang resulta kapag lumihis sa nakagawian ng pamamaraan ng pagpapatakbo ng gubyerno. 

Sa katunayan ang mamuno ng isang departamento ay isang kaakit-akit na sitwasyon. Kaunti lamang ang tinatawag sa ngayon para maging piinuno. Ayon kay Propesor Leonor Briones, na nainterbyu ni Ted Failon sa radyo, maganda ring manilbihan sa gubyerno kasi kapag lumalabas ng bansa, mataas ang pagtingin ng mga banyaga sa mga delegasyon ng Pilipinas.

Nais kong idagdag na dahil na rin sa ating makasaysayang pagkilos marahil ito. Tayo ang kauna-unahang bansa sa Asya na lumaya sa kolonyalismo, sa puwersa ng Espana; natalo rin natin ang Japanese Imperial Forces noong Pangalawang Pandaigdigang Digmaan, at naibalik natin ang demokrasya sa Pilipinas matapos ang 14 taon martial law ng diktador na si Marcos sa mapayapang pamamaraan.

Ngunit di natin maaaring talikuran ang mabusising pagpapatakbo ng isang departamento. Dahil ako'y nagtrabaho sa gubyerno sa loob ng apat ng taon noong panahon ng martial law, bilang senior management specialist sa Budget Commission na ngayon ay tinatawag na DBM, masasabi kong  napakadali sa ngayon na mamuno kung ang layunin ay walang iba kundi ang manilbihan sa taumbayan at hindi raketeering.

Narito ang palasak na mga gawain sa gubyerno. Kung Lunes, may pagtitipon ang mga empleyado upang umawit ng Lupang Hinirang na sinasabayan ng pagtataas ng bandila sa harap ng gusali ng departamento. Susundan ito ng mga trabahong papeles - pagbusisi, pagpirma, pag-edit, pagreview atbp, meetings at pagsusulat ng report. Yan ang kadalasang gawain sa departamento. Nguni't ang mas sinserong namumuno ay lalabas at makikipag-usap sa taumbayan, sa sektor na pinagsisilbihan upang alamin ang kanilang mga problema. Kung PNP o militar, ang mga pupuntahan ay ang mga nasa pinakamababang ranggo, ang private soldiers.

Kung nasa Denr naman, ang pupuntahan ay ang mga foresters na nasa mga bundok, o kaya sa urban areas. (Opo, mga Kababayan, ang environment sec ay dapat na inspeksyonin kung may sapat na mga puno sa syudad, at suriin ang mga kalidad ng hangin, tubig at lupa. Dapat may target ang departamento kung ilang mga puno ang dapat na tanim sa syudad, sa mga bayan at barangay. Dapat mayroon silang tagamonitor kung nasusunod ba ang mga pamantayan. 

Pangalawa, pag pasok nila sa puwesto, dapat i-check nila kaagad kung ilang mga ilog ang marumi, puno ng basura, at hindi namamantina ng mga barangay sa tabi nila. Mas maganda rin kung may ibibigay silang pabuya, at parusa din kung di makapagbigay ng maayos ng report. 

Pangatlo, dapat i-ban nila ang paninigarilyo sa mga sidewalk at bus stops. Dapat may watchers sila na manghuhuli ng mga nakikitang nagtatapon ng upos ng sigarilyo sa paligid, 

Pang-apat, dapat maki-coordinate ang Denr sa LTFRB upang ipagbawal ang mga maiingay na mga motorsiklo. Lahat ng mga motorsiklo dapat ay may silencer. Nabanggit ng papasok na rehimen na patitigilin ang mga videoke na lumalarga kahit na sa kailaliman ng gabi. Sa aming barangay, may miyembro pa ng pulis na ganyan ang gawain at hindi mapagsabihan. Araw-araw? Madalas. 

MINAHAN: Marami na tayong nakalbong mga bundok Panahon na siguro para papagpahingahin natin ang mga diwata sa kabundukan at bigyan sila ng pagkakataong hilumin ang mga sugat na dulot ng pagbomba ng lupa, pagbungkal ng mga backhoes, pagputol ng mga puno gamit ang mga lagare, mga itak, at kung anu-ano pang mga matatalim na sandata.

DILG

Sa Dilg, ang pangunahing haharapin ay ang mga residente ng barangay, kasunod ang mga opisyales, ang mga officers, at ang tanod. Mga katanungan sa kanila: Paano nyong ginagamit ang budget at ibang resources ng barangay tulad ng mga sasakyan, mga pasilidad, ang internet para makapaghatid ng dekalidad at maramihang serbisyo sa taumbayan? Kailangang ang mga pamantayan na dapat na itakda ng kalihin upang malaman kung magaling ba ang kanilang paggawa. Dapat ay may tatlong pamantayan: superior, katamtaman, at bagsak.

Bawa't barangay ay dapat may bulletin board at may buwanang report kung magkano ang nagastos at para saang proyekto. Kapag naghahanda ng pangkalahatang asembleya, bawa't ipaalam kung kailan at saan dalawang linggo bago ito ganapin. Dapat ding maging regular ito. Bawa't mamamayan ay magkakaroon ng sapat na panahon para mag-isip ng mga isyus na nais nilang ilahad sa asembleya.

DSWD

Sa punto ng Dswd ang pinakamahalagang trabaho ay iikot sa kung anong mga bahagi ng bansa ang parating may paulit-ulit na kahirapan. Bakit sa dami ng mga rehiment nagdaan ay hindi umaangat ang buhay ng mga tao ruon. Bakit ang kababaihan, kabataan at mga nakatatanda (NOTA BENE: HINDI MATANDA KUNDI NAKATATANDA AYON KAY EDDIE ILARDE, ANG MATANDA AY OLD. ANG NAKATATANDA AY ELDERLY).

Halimbawa, kung sa loob ng isang tahanan, may nagreklamong may kamag-anak o kasambahay na naninigarilyo o kaya ay drug addict, o kaya ay lasenggo, at walang pakialam sa kung anong epekto ng mga pinaggagawa niya sa iba, panahon na para manindigan ang mga Dswd at harapin ang problema. Ang mahigpit na pagtutulungan ng Dilg. barangay at PNP sa mga bagay na ito ay kailangang-kailangan.

Nakalulungkot namang ang karahasan sa loob ng bahay ay hindi napagtutuunan ng pansin. Marami akong alam na tahanan kung saan may kasama sa bahay, kadalasan isang lalaki na nang-aapi ng mga kasambahay, ng kababaihan at nakatatanda at walang paki sa tinatawag na karapatang pantao. Ang Dswd, nagpunta lamang minsan tapos wala nang nangyari. Walang follow up. Ang barangay ayaw hawakan ang problema dahil sa pampribado ang problema at hindi raw sila dapat makialam. (O baka dahil kinikilingan ng isang mataos na officer ng barangay ang lasenggo?)

Ang paulit-ulit na trabaho sa departamento ay ang paghahanda ng programa, proyekto at budget para sa taong darating. Ito ay dinidepensa sa mga opisyales ng lehislatura, ang Senado at Batasang Pambansa. Trabaho rin ng departamento ang pag monitor at pagtasa sa pagpapatupad ng mga programa at proyekto. Sa puntong ito, mahalagang huwag manghihina sa mga alok ng pagpapayaman ng mga taong nais sirain ang moralidad ng mga tao sa departamento. Kailangan ang magandang relasyon sa Commission on Audit upang makatulong sa kanilang pagtatasa ng proyekto. Magaling sa numero ang mga taga COA upang masigurong makukumpleto sa tamang paraan ang mga programa at proyekto. Sa aking pananaw, ang COA ay dapat na kumikilos upang malaman kung nakatatanggap ba ng tamang benepisyo ang taumbayan hindi lamang kung tapos na ang taon. Kapag may nakitang mali kapag tapos na ang proyekto, mahirap nang iwasto.

Sa aking pananaw, maraming kababayan na kabilang sa kilusang non-government na eksperto na sa pagsisilbi sa mga komunidad. Ang panlipunang pagsisilbi ay isang gawain na kayang-kaya nila kahit nakapikit. Kung kaya't hindi mahirap ang paghahanap ng mamumuno sa loob ng gubyerno. Tigilan lang ang palakasan.

Naririto ang mga katangiang dapat na itakda sa mga tatanggaping pinuno:

*marunong makiramdam

*alam at eksperto sa gawaing haharapin

*may matayog at malalim na pananaw

at *may komitment o katapatan sa tungkulin

Malakas na pakiramdam

Kapag marunong makiramdam ang pinuno, alam niya kung sinu-sino ang pinakahigit na pagtutuunan niya ng tulong. Hindi siya bulag sa kahirapan at kaapihan ng kababaihan kabataan at nakatatanda. Alam niya kung anu-anong mga isyus ng kahirapan ang kinakailangang harapin kaagad – pabahay ba, kaapihan sa loob ng tahanan, sakuna at kawalan ng pagkain, etsetera.

May Kakayahan

Ang kakayahan ay hindi matatawarang kinakailangang pamantayan sa pagkuha ng pinuno. Kapag walang kakayahan, ang pinuno ay pagtatawanan, paglalaruan at lolokohin lamang ng mga empleyadong nagtatrabaho nasa ilalim ng departamento. Hindi mabubura ng press release o mga sinulat sa diyaryo at magasin, at paglabas sa telebisyon ang kawalan ng kakayahan ng pinuno. Pati mga taga media ay babatbatan siya.

Pananaw

Ang vision sa Tagalog ay “pananaw, may pangitain, mapangarapin...” Marahil yang mga pang-uring yan ang maaari nating gamitin. Ang isang pinuno ay dapat na may pananaw, pangitain, at mahilig mangarap. Ibig sabihin nito, ang pinuno ay hindi lamang nakatuon sa nakaraan at pangkasalukuyan kundi pati na rin sa kinabukasan at hinaharap.

Kailangan ang malalim na pananaw upang maisabay ang mga gawain ng departamento sa pangkalahatang plano upang paunlarin ang basan at sa mas partikular, kung ano ang magiging epekto ng federalismo sa departamento. Ito ay pagkakaroon ng malawak ng pananaw din tungkol sa pag-unlad ng sektor na tinutulungan at ng mga empleyado sa departamento.

Ang pagkakaroon ng katapatang-loob sa pagsisilbi sa bayan ay isang pamantayan na mahirap tanggalin sa listahan ng mga katangian ng isang pinuno. Kapag tapat ang pinuno maasahan nating hindi pupunta sa bulsa niya, sa bulsa ng kanyang mga kaibigan at kamag-anak ang kuwarta ng bayan. Hindi siya hihirang ng mga officers ng departamento na mga kaibigan lamang niya. Walang palakasan. Walang tinititigan. Walang kinikilingan.

Ang Civil Service Commission ay may mga pamantayan kung sinu-sino ang dapat na maging empleyado ng gubyerno. Magandang masuri ito at masunod sa pagpili ng mga tutulong sa pagpapaganda ng kaunlaran ng sambayanan.

Samakatuwid, ang pinakamahalaga ay ang paghahandog ng pawis, pagod, utak at damdamin para sa ikabubuti ng buong sambayanan.

May mga panahong mapapagod, mayayamot, maiinis, at tatamarin sa mga paulit-ulit na trabaho sa loob ng burukrasya. Nakakawala rin ito ng pagiging mapanlikha at maabilidad upang masolusyunan ang mga problema sa departamento. Sa ganitong kalakaran, napakalakas ang hatak na makinig sa musika, o kaya ay umalis ng syudad, magpunta sa tabing-dagat, damhin ang sikat ng araw sa likod ng katawan o kaya ay tanawin ang paglubog ng araw at magnilay-nilay kung bakit pa nabubuhay sa planetang ito. Ito rin ang magandang panahon para makaisip tayo kung paanong maaalis ang bureaucratism sa gubyerno, ang pagpapalawak at pagpapalalim ng ating panaw at kaisipan tungkol sa buhay.

Amen.

“Hello Garci” Larawang-guhit ni WSO