ANO PA ANG MANGYAYARI?

ANO PA ANG MANGYAYARI?

Maikling kuwento ni Emma S. Orozco

Nag-iisang nagpunta sa puntod ng kanyang mga kamag-anak si Merla. Nagdala siya ng mga kandila, isang posporo, halamang oregano, sampaguita na paborito ng kanyang inang, at ang abaloryong bola na bagong negosyo niya. Hindi naman siya nahirapan sa paghahanap ng puntod dahil mula sa gate ng Norte Cementeryo ng Maynila, ay may libreng sakay si Mayor, na talaga namang ang damdamin at isipan ay para sa mga naghihirap. Kalimutan mo na lang ang kanyang pagiging mahilig sa babae.

Wala siyang maibibigay na pera sa mga taga-linis, kasi yung umuupa sa unit niyang condo ay nagpunta sa Singapore para uma-tend ng isang kumbension. Wala pa raw yung suweldo niya, pero kaya niyang mangibang-bansa kung saan dolyares ang kakailanganin niyang panggastos sa lakad duon. Hay, naku, hirap na hirap talagang maningil si Merla sa guro na yun. Guro ha, at dapat may tinatawag na moral ascendancy. Pero hindi yata alam ang kahulugan noon.

Kung kaya't pinatong ni Merla ang mga kandila sa gilid ng mga nitso na patung-patong. Sa pinakaitaas ay ang nitso ng Nanay, ang pangalawa ay sa kapatid niyang namatay sa isang kwestionableng motorcycle accident at ang pinakailalim ay ang sa Tatay. Matagal nang namatay si Itay, 1953 pa a Iss n 41. Dahil sa nephritis, isang sakit na dulot ng pag-inom ng alak. Wala pang dialysis noon kung kaya't naghirap talaga siya sa ospital. Ang bilin ng kanyang ama, alagaan daw ang Nanay.

Oo, dahil sa bilin na yun. Tumimo sa isipan ni Merla na nakataatang sa kanya ang pag-aalaga sa Nanay niya. Namatay si Inay sa idad na 92, pinanganak noong 1915, samantalang si Itay naman ay 1912. Pareho silang nagbinata at nagdalaga sa panahon ng mga Kano.

Maluwag sa pamilya ang pagdidisiplina ni Inay, na nabyuda sa idad na 37 pero nag-asawang muli. Masalimuot ang kanyang pangalawang pakikibaka sa pangalawang kasal, at dumistansiya si Merla at ang mga kapatid niya sa mag-asawa para hindi na mahirapan pang mabuti si Inay.

Pero noong nagkakasakit na si Inay, siya ang tinatawag parati ng Tiyo niya dahil, ewan ba, gumagaling kaagad si Inay kapag nakikita siya. Hindi niya alam kung anong meron siya pero kapag kausap niya si Inay ay nawawala ang sakit nito. Kahit na noong nasa ospital si Inay, dahil sa marahil sa katandaan na rin, siya ang hinahanap parati.

Galit na galit siya sa mga kapatid niya dahil dinala sa ospital si Inay. Parang may higing na siya na yun na ang huling pag-alis ni Inay sa tahanan nila, noong nadala sa ospital.

Sa ospital, kung anu-anong mga eksaminasyon ang ginawa kay Inay. Gusto nang umuwi ni Inay pero ayaw siyang pauwiin ng mga duktor, para bang gustong mamatay na siya duon. At tapos, noong lalagyan ng tubo ang kanyang lalamuna, dumating yung x-ray man at gusto siyang dalhin sa x-ray room. “Ano ang i-e-xray?” Yung dibdib daw. Mga sampung duktor ang pumalibot kay Inay upang ilagay ang tubo sa lalamunan niya. Pinaalis siya kahit na ayaw niya. Pero noong bumalik siya, dineklara na siyang patay. Wala na ang mga duktor. Pilit niyang gustong ibalik ang buhay ni Inay, minasahe niya ng Goji juice ang buong katawan, ang mga paa.

Ang Goji juice ay napakagaling na herbal supplement. Galing ito sa bulubundukin ng Nepal, sa Himalayas at preskong hangin, malinis na tubig ang nagpapatubo ruon at kung kaya't mayaman sa minerals at bitamina ito. Alam ni Merla na miracle juice yuon.

Tapos, tinapat niya ang laser light na imbensyon ni Panfilo Rieta,  (sumalangit nawa ang kanyang kaluluwa) isang inhinyero na nagsaliksik kung paano niyang mapalalawig ang kanyang buhay dahil muntik na siyang pumanaw dahil sa lung cancer. At nalaman nga niya ang laser light sa isang magasing laboratoryo sa Taiwan na kaya raw pumasok hanggang sa cellular level ng mga organo at binubuhay itong muli.

Itinapat ni Merla sa dibdib ni Inay ang laser light. At may narinig siyang pintig ng buhay.

Buhay! Buhay si Inay, ang sigaw Merla sa mga duktor at nars sa hallway pero walang dumating. May nagdaang janitor, “Mrs. patay na ho ang nanay nyo.” Hindi siya makapaniwala. Sinabihan niya si Marita, “Tulungan mo akong masahehin ang katawan ni Inay. Lagyan mo ng Goji juice.” Mabait si Marita, ang katulong nila na nag-alaga din kay Inay.

Ito ang ginagawa nilang dalawa hanggang sa dumating ang anak niya na sinabihan siyang itigil na ang ginagawa niya. Napasigaw si Merla, “Hindi, hindi, buhay pa ang Nanay. Buhay pa.” Itinaas ni Merla ang talukap ng kanyang ina, at talagang buhay pa, tumingin sa kanya. At nangingiti pa. Malambot pa ang katawan ng Nanay niya.

Pero matigas ang loob ng anak ni Merla, hinihila siya palayo sa katawan ng kanyang ina. At pagkatapos ay tinakpan ito ng puting kumot ng mga nars. 

Nanlumo si Merla. Maya-maya ay umalis na ang anak niya at pagsasabihan pa ang ibang mga kamag-anak. Tumanaw sa bintana si Merla, parang binibilang ang mga bituin. Naroroon na kaya si Inay. At napatingin siya sa nakatalukbong na katawan ni Inay. Niyakap niya ito. Mainit-init pa rin at malambot.

Nagising si Merla sa pagmumuni-muni at nakita niyang ang kandila ng kanyang kapatid ay malapit nang matunaw ng buo. Samantala ang mga kandila nina Inay at Itay ay mahahaba pa. Nakakapagtaka dahil nasa itaas at ibaba ang mga kandilang yaon samantalang nasa gitna naman ang kandila para sa kapatid niya. Nahinuha niya, baka nasa paligid lang sila.

Kinuha ni Merla ang kanyang plawta at tumugtog ng “Puso ni Hesus” at “Ina ni Kristo.” Parang ang gaan-gaan ng pakiramdam ni Merla matapos tumugtog. Sinundan niya ito ng pagdarasal sa lahat ng iba pang mga kamg-anak na namatay: ang kanyang anak na si Eugene, isang OFW na nakita na lamang na patay sa kanyang kama sa Singapore. Noong madaling araw ng umaga bago siya namatay, nakatanggap si Merla ng tawag, pero hindi niya mawari kung ano ang sinasabi, parang “Ogr, ogr.” Ibinaba niya ang telepono sa pag-iisip na baka prank call ito. Pero noong umaga na ay naalala niya, baka si Og yun, palayaw ni Eugene, ang anak niya.

At habang siya ay nakikipagdiwang ng kaarawan ng isang kasamahan niya sa koro sa Kenny Rogers sa Diliman ay nakatanggap siya ng tawag mula sa girlfriend nito na pumanaw na nga si Og.

Hanggang ngayon mabigat pa rin sa dibdib ni Merla ang nangyari sa anak, at may appointment pa nga siya sa NBI para alamin talaga kung ano'ng tunay na nangyari kay Eugene. Pero sa pagdarasal ay gumagaan ang loob niya.

Umihip ang hangin at papalamig na. Patay na ang kandila sa nitso ng kapatid niya. At ang mga kandila naman ng kanyang mga magulang ay patuloy pa ring aandap-andap.

Hindi na hinintay ni Merla na maubos ang mga kandila. Sana ay hihintayin niya ang sepulturera pero hindi na bumalik. Wala kasi siyang pambayad? Pero dumating ding muli, kasama ang batang sinabihan niyang hanapin ito.

“Manang, sa iyo na lang itong abaloryong bola at mga aklat ko – Mahilig Ka Ba sa Pulitika, Regalo Magazine, at Pusong Titibuk-tibok. Yan lang ang maibibigay ko sa iyo, pasensiya ka na. Pakitanim na lang ang mga halaman, ha, paborito ang mga yan ni Inay.” Nakatawa na si Manang sa binigay niyang abaloryo at mga aklat. At umalis na ito agad dahil may tawag daw sa kanya.

Masikip ang palabas mula sa lugar ng mga nitso dahil yung ibang mga may-ari mahilig palakihin ang kanilang espasyo. Nilalagyan ng mga upuan, ng mga bubong at bakal na rehas palibot sa kanilang mga nitso. Galit na galit si Merla kasi sarili lamang nila ang iniisip ng mga taong ito.

Mabigat na mabigat ang paglalakad niya kasi parang mas mahalaga pa ang pera para pambayad kesa sa mga aklat na nabigay niya at sa abaloryong bola na likha niya.

Naglakad siya hanggang sa main avenue at naghintay ng E-jeep na libreng sakay. Punuan ang bawat dumaan. Nakita ni Merla na mga teen-ager ang ilang sakay. Kababata pa ng mga ito, tamad nang maglakad, samantalang siya, isang senior citizen, ay maraming dala at hirap pang maglakad.

May nagsabi sa kanyang sumakay na lamang nang pabalit na jeep sa halip na padiretso sa gate ng sementeryo kasi madaling mapuno ito. Pumuwesto tuloy si Merla sa kabila ng kalsada. Maya-maya nakita niya humahangos si Manang, nakangiti, malaking malaking ngiti. Hindi niya dala ang mga binigay ni Merla, pero tinulungan niyang makakuha ng sakayan.

“Salamat, Manang, hanggang sa isang taon muli.”

“Nasaan ang puntod ni FPJ?” ang tanong ni Merla sa drayber na itinuro naman kung saan ito. “E yung kay Magsaysay at Quirino” “A sa bukana ang mga yun”

Mabuti na lang nagpunta sa sementeryo si Merla Oktubre 21, sa halip na Nobyembre uno; kung hindi ay madadala siya ng hugos ng mga tao duon. Nasabi na lang niya sa sarili niya, “Mabuti na ang kalagayan nila, nananahimik na. Ako gagaod pa. Ano pa kayang mangyayari sa buhay ko?” A, marami pa siyang isusulat, at marami pa siyang mga abaloryong bolang gagawin.

Masquerade, Arte-Larawan ni Dave Sanchez

https://www.art.com/gallery/id--b200799/day-of-the-dead-posters.htm